Nguyễn Bá Trác (1881 -1945)

Nguyễn Bá Trác, tự Tiêu Đẩu, xuất thân trong một gia đình Nho học, quê huyện Điện-bàn, tỉnh Quảng-nam.

Nguyễn Bá Trác học chữ Hán, có thi hương và đậu cử nhân khoa Thành Thái Bính ngọ (1906). Gặp lúc Phan Bội Châu hô hào phong trào Đông Du (1908), Trác đã xuất dương sang Nhật du học và sau khi chính phủ Nhật giải tán học sinh và trục xuất các nhà yêu nước của ta, Trác được vào học lớp cán bộ quân sự ở Quảng-tây cùng với Trần Hữu Lực.

Nhưng rồi Trác làm mật thám cho Pháp, vào làm phòng báo chí của Phủ Toàn quyền. Lúc đầu, Trác được giao cho việc làm tờ Công thị báo bằng chữ Hán. Năm 1917, khi tên trùm mật thám Marty sai Phạm Quỳnh làm chủ bút tờ Nam phong thì Trác được giữ phần chữ Hán của tạp chí đó.

Vì có công lao ấy, Trác được bổ ra làm Tá lý bộ Học ở Huế rồi làm tuần phủ Quảng-ngãi, Trác đã đàn áp nhân dân và tàn sát nhiều nhà cách mạng.

Năm 1945, Cách mạng thành công, nhân dân tỉnh Quảng-ngãi cho đòi Trác ra hỏi tội và Trác đã phải đền tội.

(Theo Lược truyện các tác gia Việt nam. Tập II. Nxb KHXH Hà-nội - 1972)

Tác phẩm:

1. Hạn-Mạn du-ký: Xiêm - Tàu - Nhật-bản (1908-1914) (H. : Đông-kinh ấn-quán, 1921 - 294 p.)
2. Cổ học viện thư tịch thủ sách (cùng Nguyễn Tiên Khiêm) (1921, 11 fasc.)
3. Calendrier annamite 1922-1954 d'après le dépôt légal en caractères sino-vietnamiens (Huế : Đắc Lập, 1922 ? - I. 321 p. - II. 232 p.)
4. Hán-Việt từ điễn bản thảo (cùng Nguyễn Thúc Hội, Nguyễn Tân Kiên) (Huế : Đắc Lập, 1925 - 48 fasc.)
5. Hoàng-Việt Giáp tý niên biểu (Huế : ?, 1925 - 552 p.)